نعلبکی،کوچک اما تاثیرگذار
نعلبکی در واقع یه بشقاب کوچیک و گرده که همیشه زیر فنجون قرار می‌گیره. این ظرف کوچولو که بیشتر کنار فنجون‌های چای و قهوه دیده میشه، دو تا کاربرد اساسی داره:
محافظت از سطح میز: نعلبکی‌ها نمی‌ذارن مایعات داغ یا سرد روی میز بریزه و از لک شدن یا آسیب دیدن میز جلوگیری می‌کنن.
جلوگیری از حرارت مستقیم: نعلبکی‌ها مثل عایق عمل می‌کنن و نمی‌ذارن حرارت فنجون داغ به میز منتقل بشه.
نعلبکی‌ها مدل‌ها و طرح‌های مختلفی دارن و با رنگ‌ها و نقش‌های متنوع، زیبایی خاصی به نوشیدنی‌ها می‌بخشن.
ریشه کلمه و معنای نعلبکی
نعلبَکی،نلبکی یا نهلبکی ظرف کم‌عمق و گردیه که معمولاً استکان چای رو توش قرار می‌دن. جالبه بدونی که بعضی‌ها فکر می‌کنن این کلمه از زبان روسی گرفته شده، اما نویسندهٔ فرهنگ نظام می‌گه این لفظ در کتاب جواهرنامهٔ محمدبن منصور که تو قرن نهم هجری قمری نوشته شده، اومده و بنابراین از روسی نیست.
تصور میشه که این کلمه در اصل “نعلکی” بوده که از “نعلک” به علاوهٔ “ی” (علامت نسبت) ساخته شده. در برهان قاطع هم این توضیح اومده. مرحوم علامهٔ قزوینی هم همین نظر رو داشتن ولی علت اضافه شدن حرف “ب” مشخص نیست.
تو عربی هم امروزه به همین شکل “نعلبکی” تلفظ میشه.
تاریخچه نعلبکی
بریم یکم سراغ تاریخچه نعلبکی و ببینیم این بشقاب کوچولوی کاربردی از کجا اومده و چطور شد که در دنیا محبوب شد.
نعلبکی‌ها از قرن‌ها پیش توی خیلی از فرهنگ‌ها بودن و همیشه نقش مهمی توی سرو نوشیدنی‌ها داشتن. اولین نعلبکی‌ها احتمالاً توی چین ابداع شدن؛ جایی که هنرهای چینی توی ساخت ظروف نقش بزرگی داشتن. اون‌جا بود که چای خوردن یه رسم مهم شد و به دنبالش فنجون‌های چای و نعلبکی‌ها هم وارد بازی شدن.
تو اروپا، نعلبکی‌ها از قرن هفدهم میلادی پا به عرصه گذاشتن. با اومدن چای، قهوه و شکلات گرم از شرق به غرب، اروپایی‌ها هم به فکر طراحی ظروفی افتادن که هم قشنگ باشن و هم کاربردی. نعلبکی‌ها از اون زمان به بعد جزئی از سرو نوشیدنی‌ها شدن و هر چه بیشتر به شیک و ظریف‌تر شدن گرایش پیدا کردن.
نعلبکی‌ها نه فقط برای جلوگیری از ریختن چای یا قهوه به کار می‌رفتن، بلکه به عنوان یه صفحه کوچک برای خنک کردن نوشیدنی‌ها هم استفاده می‌شدن. مثلاً توی ایران، بعضی‌ها چای رو توی نعلبکی می‌ریزن تا زودتر خنک شه و بعد نوش‌جانش می‌کنن.
به مرور زمان، نعلبکی‌ها تبدیل به یه عنصر دکوری هم شدن. طرح‌ها و نقش‌های مختلفی روی این بشقاب‌های کوچولو کشیده شد که به مرور زمان و با تغییرات مد و سلیقه‌ها، متنوع‌تر و جذاب‌تر هم شدن.
حالا امروزه، نعلبکی‌ها همچنان یه جزء مهم از سرو نوشیدنی‌ها هستن و خیلی‌ها بدون نعلبکی نمی‌تونن چای یا قهوه‌شون رو تصور کنن. این بشقاب‌های کوچیک همچنان به سفر خودشون ادامه می‌دن و در کنار فنجون‌ها، به مهمونی‌ها و میزهای ما زیبایی و نظم می‌بخشن.
انواع نعلبکی ازنظر جنس
بریم یه نگاهی بندازیم به انواع نعلبکی‌ها از نظر جنس و موادی که ازشون ساخته می‌شن.
نعلبکی‌های سرامیکی
اینا رایج‌ترین و پرطرفدارترین نوع نعلبکی‌ها هستن. سرامیک خیلی مقاومه و می‌تونه هم برای نوشیدنی‌های گرم و هم سرد استفاده بشه. بیشتر نعلبکی‌هایی که برای چای و قهوه می‌بینیم از سرامیک درست شدن. طرح و نقش‌های مختلفی هم دارن که حسابی میز رو شیک می‌کنن.
نعلبکی‌های شیشه‌ای
نعلبکی‌های شیشه‌ای معمولاً شفاف و زیبان و به درد مهمونی‌ها و سرو نوشیدنی‌های شیک می‌خورن. اگه بخوای نوشیدنی‌ات رو با استایل سرو کنی، این نعلبکی‌ها حرف ندارن. فقط یه کم مراقبت بیشتری می‌خوان چون شیشه شکننده‌س.
نعلبکی‌های فلزی
این نعلبکی‌ها معمولاً از استیل یا آلومینیوم ساخته می‌شن و خیلی محکم و بادوامن. بیشتر برای استفاده‌های خارج از خونه مثل پیک‌نیک و سفر مناسبن چون سختیشون باعث میشه که توی حرکت و ضربه هم خراب نشن.
نعلبکی‌های پلاستیکی
این نوع نعلبکی‌ها سبک و مقرون به صرفه‌ن و بیشتر برای استفاده‌های غیررسمی و محیط‌های بیرون از خونه مناسبن. واسه مهمونی‌های بچه‌ها هم گزینه‌های خوبی هستن چون اگه از دست بچه‌ها بیافتن نمی‌شکنن.
نعلبکی‌های سفالی
این نعلبکی‌ها یه حس سنتی و اصیل دارن و معمولاً با دست ساخته می‌شن. طرح‌ها و نقش‌های جذابی دارن که می‌تونن کلی حال و هوا به میز و خونه بدن.
نعلبکی‌های چوبی
این نوع نعلبکی‌ها هم خاص و یونیک هستن. از چوب‌های باکیفیت ساخته می‌شن و می‌تونن یه حس طبیعی و گرم به سرو نوشیدنی‌ها بدن. البته باید توجه داشت که برای تمیز کردن و نگهداری‌شون نیاز به مراقبت ویژه‌ای دارن.
هر کدوم از این نعلبکی‌ها با توجه به جنسشون کاربردها و زیبایی‌های خاص خودشون رو دارن. بستگی داره که چه نیازی داری و چه سبکی دوست داری تا بهترین انتخاب رو انجام بدی.
انواع نعلبکی از نظر مدل و طراحی
بریم سراغ مدل‌های مختلف نعلبکی‌ها و ببینیم هر کدوم چه ویژگی‌ها و جذابیت‌هایی دارن:
1. نعلبکی‌های کلاسیک
این مدل‌ها همون نعلبکی‌هایی هستن که معمولاً توی خونۀ مادربزرگا می‌بینیم. طرح‌های ساده و بدون زرق‌و‌برق و معمولاً از جنس سرامیک با لعاب سفید یا طرح‌های گل‌دار ظریف. همیشه روی میز چای بعدازظهر یه حس نوستالژی به آدم می‌دن.
2. نعلبکی‌های مدرن
نعلبکی‌های مدرن طراحی‌های مینیمال و شیک دارن. این نعلبکی‌ها اغلب از جنس سرامیک یا چینی با رنگ‌های ساده و خطوط تمیز ساخته می‌شن. مناسب برای میزهای شیک و امروزی که دوست داری یه حس مدرن بهشون بدی.
3. نعلبکی‌های سنتی
نعلبکی‌های سنتی معمولاً از جنس سفال با طرح‌ها و نقش‌های اصیل ایرانی یا شرقی هستن. این نعلبکی‌ها حس و حال سنتی و اصیل دارن و معمولاً با دست نقاشی می‌شن که هر کدومشون یکتا و خاصه.
4. نعلبکی‌های فانتزی
این نعلبکی‌ها پر از رنگ و طرح‌های بانمکن! از طرح‌های کارتونی گرفته تا نقش‌های گل‌گلی شاد و پرانرژی. بیشتر برای استفاده‌های غیررسمی و دورهمی‌های دوستانه مناسبن.
5. نعلبکی‌های کریستالی
نعلبکی‌های کریستالی شفاف و براق که بیشتر برای مهمونی‌ها و مراسم‌های خاص استفاده می‌شن. این نعلبکی‌ها درخشندگی خاصی دارن که به هر میز شام شکوه می‌بخشن.
فرم و شکل طراحی انواع نعلبکی
نعلبکی‌ها بسته به طراحی و سبک می‌تونن شکل‌ها و فرم‌های مختلفی داشته باشن. بریم نگاهی به انواع فرم‌های نعلبکی‌ها بندازیم:
1. گرد کلاسیک
این همون نعلبکی‌ای هست که بیشتر آدما می‌شناسن و استفاده می‌کنن. یه دایره ساده و شیک که برای هر نوع فنجونی مناسبه. خودمون توی مجموعه ظروف چینیمون در دو مدل تخت و گود اونها رو طراحی کردیم. نعلبکی گود بیشتر با استکان ست میشه و نعلبکی های تخت همراه با فنجان عرضه میشه.
2. مستطیل
این نعلبکی‌ها بیشتر برای فنجان‌های قهوه و اسپرسو استفاده میشه. طراحی مستطیل‌شون یه حس مدرن و متفاوت به میز می‌ده. ما توی ظروف سری قندپهلو و ست شیراز فرم های مستطیلی همراه با انحنای گوشه ظروف استفاده کردیم.
3. بیضی
نعلبکی‌های بیضی یه ظرافت خاصی دارن که معمولاً برای سرو چای و قهوه‌های شیک استفاده می‌شن. این فرم بیشتر توی سرویس‌های خاص و مجلل دیده میشه.
4. قلبی
نعلبکی‌های قلبی شکل خیلی رمانتیک و جذابن و معمولاً برای مناسبت‌های خاص و هدیه دادن استفاده می‌شن. این نوع نعلبکی‌ها خیلی تو دل‌برو هستن!
5. ستاره‌ای
این مدل نعلبکی‌ها معمولاً برای مهمونی‌های خاص و تم‌های جشن استفاده می‌شن و یه حس بازی و شادی به فضا می‌دن.
6. شکسته
نعلبکی‌های شکسته یا با لبه‌های نامتقارن، یه حس هنری و خلاقانه دارن و معمولاً توی طراحی‌های مدرن و هنری به کار می‌رن.
7. لبه‌دار
این نعلبکی‌ها لبه‌های بلندی دارن که جلوی ریختن مایعات رو می‌گیرن و خیلی کاربردی هستن، به خصوص وقتی که بچه‌های کوچیک درگیر ماجرا هستن.
8. ترکیبی
بعضی از نعلبکی‌ها طراحی‌های ترکیبی دارن که شکل‌های مختلف رو با هم ترکیب می‌کنن، مثل گرد-مستطیلی یا بیضی-شکسته. این نوع طراحی‌ها خیلی یونیک و خاص هستن.
هر کدوم از این فرم‌ها می‌تونن حس و حال خاصی به میز و سرو نوشیدنی‌هات ببخشن. بستگی داره که چه سبک و طرحی رو بیشتر دوست داشته باشی تا بهترین انتخاب رو انجام بدی.
این مقاله به مرور تکمیل میشه…
2 دیدگاه در “نعلبکی ، جستاری درباره یک ظرف کوچک اما کاربردی”
بهترین ظروف گلسرخی مال شماست
ممنون 🌹🌹